Đã bao giờ bạn chiêm nghiệm về mối tương quan giữa từ bi và trí tuệ? Thoạt nhìn, hai tính chất này không mấy ảnh hưởng nhau: một cái dường như là về cảm xúc, về trái tim; cái còn lại lại thiên về tư duy, về trí óc. Trong bài viết, bạn sẽ được cung cấp một góc nhìn đặc biệt: Từ bi là đỉnh cao của trí tuệ.
Nếu bạn không phải một người muốn đào sâu vào thế giới nội tâm chân thật không mang màu sắc tôn giáo, để nhận diện được cái chân thật của sự sống này xin đừng tốn thời gian đọc bài viết này.
Từ bi và trí tuệ
Từ bi là hiện diện của trí tuệ. Khi trí tuệ thông thấu và thẩm thấu, sáng tỏ và thông lưu đến một mức độ nhất định sẽ sinh ra từ bi. Tất nhiên là từ bi ở đây không chỉ đơn giản là việc tốt, một hành động, một lời nói,… đó chỉ là các biểu hiện. Từ bi ở đây xuất phát từ một dòng năng lượng, một sự rộng mở, một sự bao dung.
Phật giáo nói rằng làm việc tốt để tích đức, theo bạn thì ở đây đức chính là gì?
Nếu như bạn là một người thấu hiểu về quy trình vận hành năng (về tâm trí) thì bạn sẽ nhận ra rằng giữa từ bi và việc tốt chính là một dòng tuần hoàn. Quá trình này diễn ra như thế này:
- Khi bạn làm một điều gì đó tốt, bạn đang chấp nhận rằng bạn là một người tốt, và chính sự chấp nhận thông lưu này sản sinh và nuôi dưỡng dòng năng lượng từ bi của bạn.
- Khi bạn nuôi dưỡng dòng năng lượng từ bi thì một khát khao thực hiện một điều gì đó tốt đẹp và những cơ hội để thực hiện điều đó với bạn sẽ diễn ra liên tục.
Hãy tiếp tục đọc bài viết để làm rõ hơn về phương diện trí tuệ.
Trí tuệ là gì?
Trí tuệ thường được hiểu là khả năng suy nghĩ thường là để giải quyết một vấn đề hay trả lời một câu hỏi nào đó. Điều này đúng, nhưng cũng chỉ là đúng mà thôi.
Trí tuệ là sự hiện diện. Hiện diện ở đây chính là bạn ở đó và bạn biết rằng bạn đang ở đó. Hiện diện ở đây chính là hiểu rằng bạn ở đây và bạn đang biết rằng bạn ở đây. Đó chính là sự ý thức. Ý thức chính là một sự thông lưu. Thông lưu chính là một sự chấp nhận. Và chấp nhận thì lại chính là một sự từ bi.
Trí tuệ đích thực là vượt lên trên những cái tầm thường, chính là vượt ra ngoài đúng và sai. Vì thế mà chúng ta đã nhìn nhận, đúng cũng chỉ là đúng mà thôi.
Khi một người vượt lên trên vướng mắc, tức là không còn bị mắc kẹt trong bản ngã, tức họ có thể trở thành bất cứ người nào mà không chỉ là “tôi”, hay cũng tức là họ sở hữu trí tuệ, thì lúc đó, tức là lúc mà từ bi sẽ nảy sinh.
Từ bi là một bản năng
Từ bi là không cần luyện tập. Bạn không cần hành thiền hay tu tập nhiều năm trời để sở hữu tâm từ bi.
Từ bi là thông thấu, là để những điều cần diễn ra diễn ra. Ví dụ bạn nảy sinh ý nghĩa cho người khác một điều gì đó, nhưng sau đó bạn lại toan tính nếu cho đi bạn sẽ mất điều đó, nỗi sợ, lo lắng hiện lên, đó chính là sự không thông thấu.
Nhưng ví dụ bạn không muốn cho người khác điều gì hết, nhưng bỗng nhiên suy nghĩ rằng từ thiện sẽ giúp xây dựng hình tượng cá nhân của bạn hiện lên, thì cho dù bạn hành động như thế, đó cũng là không thông thấu.
Nói chung, từ bi mà còn “để làm gì” thì không phải là từ bi. Đó không phải là một dự tính, một chủ mưu, một mục đích, đó đơn giản là nghĩ và làm. Và tất nhiên, “nghĩ” ở đây là thuần ý thức.
Cho nên, từ bi đồng hành cùng trí tuệ. Đó phải là một sự ý thức quan sát tuyệt đối.
Trí tuệ, cũng là một bản năng
Một trí tuệ siêu việt không phải là một trí tuệ của sự rèn dũa, của sự lặp đi lặp lại trong những nhận thức quen thuộc. Một tâm trí chất chứa nhiều thông tin, nhiều “tri thức” không đồng nghĩa với trí tuệ.
Một trí tuệ siêu việt xuất phát từ một ý thức siêu việt. Điều này có nghĩa, nếu một người chưa bao giờ thật sự quan sát về bản thân họ và cái tôi bắt đầu ý thức về những điều đang diễn ra trong tâm trí và cuộc đời họ, trí tuệ ắt sẽ tự động phát triển.
Thật chất, dùng từ “phát triển” cho trí tuệ là không chính xác. Để nói về trí tuệ, chúng ta phải sử dụng từ “hé lộ”, nên vì thế chúng ta nhìn nhận dòng năng lượng của ý thức này – trí tuệ và từ bi – là sự thông lưu.
Vì sao nói trí tuệ là “hé lộ”?
Phật gọi là vô minh, đối với Công giáo, đó có lẽ là định nghĩa về “tội lỗi”: ta không biết những điều mình không biết. Chính cái “không biết” này là rào cản của trí tuệ.
Bạn không biết điều bạn không biết
Để “biết” những điều ta không biết, rõ ràng là cần phải có một sự đột phá vượt lên trên lí trí logic. Và sự đột phá đó ở đây chúng ta sẽ gọi là sự chấp nhận.
Đầu tiên là phải chấp nhận sự vô minh, chấp nhận sự hữu hạn trong nhận thức. Sau sự chấp nhận này thì trí tuệ sẽ dần dần tự động hé lộ. Đi cùng với sự hé lộ của trí tuệ sẽ dần là sự lớn mạnh của dòng chảy từ bi.
Tất nhiên trong thời kỳ đầu, đặc biệt là khi ta còn bị vướng mắc bởi nhận thức, chả có thay đổi nào diễn ra đủ để cảm nhận cả. Nhưng đến một ngày nào đó, bỗng đám mây trong mắt bạn sẽ trở nên mềm mại hơn, những người xung quanh sẽ trở nên dễ thương hơn, và bạn sẽ càng học được cách chấp nhận bản thân mình.
Trí tuệ là Từ bi
Tất nhiên, một vài dòng chữ ngắn ngủi và nông cạn chỉ vừa đủ để nhen nhóm trong bạn một tia ý thức nhỏ nhoi. Có tiếp tục nuôi dưỡng tia ý thức này và để trí tuệ ngày càng hé lộ hay không hoàn toàn phụ thuộc vào chính bạn.
Và, cho dù bạn không chủ động tác ý, đã đọc đến đây và sau khi đọc bài viết này, chắc chắn trong bạn đã có một chuyển biến diễn ra.
Có thể là hiện tại, có thể là tương lai, nói chung, sẽ đến một lúc bạn nhận ra mối tương quan sâu sắc giữa trí tuệ và từ bi: hay nói đúng hơn, trí tuệ cũng chính là từ bi.
Khi một cá nhân vô minh có thể vượt lên trên bản năng ích kỉ trên bình diện sinh lý của giống loài để thực hiện một điều gì đó “từ bi”, rõ ràng là sự vô minh đã mất đi một chút, trí tuệ đã hé lộ nhiều hơn một chút.
Vì vậy, nếu nhìn sâu vào một người, bạn dường như có thể nắm lấy được sâu cạn của họ, vô minh hay trí tuệ, vô minh hay từ bi.
